Η Θράκη είναι ίσως η πρώτη περιοχή που έζησε την ακροδεξιά τρομοκρατία αμέσως μετά τη πτώση της χούντας, με το Κυπριακό. Την επόμενη μέρα της επέμβασης της Τουρκίας στην Κύπρο, συγκεκριμένοι παρακρατικοί ακροδεξιοί, στην Κομοτηνή και στην Ξάνθη, άρχισαν να κυνηγάνε και να δέρνουν γυναίκες που φορούσαν μαντίλα, χοτζάδες με το σαρίκι αλλά κι όλους όσοι τολμούσαν να μιλήσουν την τουρκική γλώσσα στους δρόμους.
Το 1988 η ελληνική δικαιοσύνη έκλεισε διάφορες ενώσεις στην Δυτική Θράκη που είχαν στην ονομασία τους την λέξη «τουρκική» λέγοντας πως «δεν υπάρχουν Τούρκοι στην Ελλάδα». Η 29η Ιανουαρίου του 1990 είναι μία σημαντική επέτειος για τη Μειονότητα της Θράκης. Αποτελεί την κορύφωση μιας σειράς επεισοδίων και γεγονότων που έλαβαν χώρα την ‘δύσκολη’ δεκαετία του 1980. Στις 29 Ιανουαρίου 1988 χιλιάδες άτομα της Τουρκικής μειονότητας συγκεντρώθηκαν στην Κομοτηνή για να διαδηλώσουν κατά της καταπίεσης και την άρνηση εκ μέρους της Ελλάδας να αποδεχτεί την τουρκική τους ταυτότητα.
Στις 26.1.1990 το Πλημμελειοδικείο Κομοτηνής καταδίκασε τον Αχμέτ Σαδίκ σε φυλάκιση 18 μηνών χωρίς αναστολή για “πρόκληση πολιτών σε διχόνοια”, επειδή σε προεκλογική προκήρυξή του αποκαλούσε τη μειονότητα “τουρκική). Την επομένη, δυο ασθενείς που νοσηλεύονταν στο νοσοκομείο της πόλης, ένας χριστιανός (Άγγελος Σολακίδης) κι ένας μουσουλμάνος (Χασάν Αλή), λογομάχησαν για το ζήτημα. Ήρθαν στα χέρια κι ο μουσουλμάνος χτύπησε τον χριστιανό στο κεφάλι, με αποτέλεσμα το θανάσιμο τραυματισμό του. Ο δράστης συνελήφθη και αργότερα βρέθηκε νεκρός στο κελί του. Η επίσημη εκδοχή έκανε λόγο για αυτοκτονία.
Η Κομοτηνή τότε έζησε ένα μικρών διαστάσεων αντι-μειονοτικό πογκρόμ, κατά τη διάρκεια του οποίου καταστράφηκαν εκατοντάδες καταστήματα Μειονοτικών και δάρθηκαν και πληγώθηκαν δεκάδες Μουσουλμάνοι. Ακροδεξιοί Έλληνες με εκδικητικό πνεύμα επιτέθηκαν σε περισσότερα από 500 καταστήματα που ανήκαν σε μουσουλμάνους σε Κομοτηνή και Ξάνθη κατέστρεψαν συστηματικά όλα ανεξαίρετα τα μουσουλμανικά (αλλά και δυο αρμενικά) μαγαζιά της πόλης, κάτω από το απαθές βλέμμα των παριστάμενων ισχυρών αστυνομικών δυνάμεων και τραυμάτισαν πολλά άτομα. Αποκαλυπτική λεπτομέρεια: τα “ελληνικά” μαγαζιά είχαν εκ των προτέρων “σημαδευτεί” (με ελληνικές σημαιούλες ή πρόχειρες επιγραφές), ώστε να γλιτώσουν από τη μανία των επιδρομέων.
Τα περισσότερα μαγαζιά μειονοτικών της Κομοτηνής πλήρωσαν εκείνη τη βραδιά τη μανία των εθνικιστών με σπασμένες βιτρίνες. Αυτό έφερε και αλλαγές στη χρήση της γης. 1955 γράφει το σύνθημα στον τοίχο της φωτογραφίας. Προφανής αναφορά στα Σεπτεμβριανά της Πόλης.
H εμπλοκή της εκκλησίας είναι ένα μεγάλο ανεξερεύνητο πεδίο και πολλά ερωτηματικά παραμένουν αναπάντητα σχετικά με τις ρητορικές μίσους που έχουν εκφράσει εκπρόσωποί της.
(Πληροφορίες και φωτογραφίες από τοπικές εφημερίδες της Θράκης και το ιστολόγιο “Με το μυαλό στη Βάλια Κάλντα”).